|
Admire, Kansas, USA, 38° 42’ N, 96°
6’ W. W 1881 r. wyorano bryłę ok. 6 kg. a później dalsze; w
sumie ok. 80 kg.
OPiOA:
74 s; OAUJ: 72,4 s; MPPF: 4,3 f; SKoZ:
3,55 s; BDąT: 1,7 f; PSoO: 1,5 ep; JAB:
0,9 f; KMaG: 0,9 f; GMGS: 0,4 f+f, MStP:
0,15 f.
Brahin, Białoruś, 52° 30’ N, 30°
20’ E. W latach 1809-1810, a być może wcześniej, w dobrach
hrabiego Ludwika Rokickiego chłopi ze wsi Kaporenka w gminie
Jołcza, powiatu rzeczyckiego, guberni mińskiej, znaleźli na
uroczysku Kucówka, na piaszczystych wzgórzach wśród błot,
dwie bryły żelaza w odległości “prawie stu sążni [około 170
m] jedna od drugiej”. Jaką drogą fragmenty tych brył trafiły
do Uniwersytetu Wileńskiego, nie wiadomo, ale wiemy, że
profesor mineralogii tegoż uniwersytetu, adiunkt Grodecki,
przesłał je w 1818 roku do Paryża wraz z okazami meteorytów
kamiennych Lixna i Zaborzika, które spadły kilka lat
wcześniej. Meteoryty miały zostać przebadane przez Laugiera,
cenionego wówczas francuskiego chemika. W 1821 roku hrabia
Rokicki podarował Uniwersytetowi Wileńskiemu część jednej z
tych brył, uszkodzoną wskutek ogrzewania w kuźni, o masie 17
301 g. W następnym roku trafił do uniwersytetu także drugi,
nie uszkodzony okaz o masie 79 215 g, co wynika z publikacji
profesorów Jędrzeja Śniadeckiego i Franciszka Drzewińskiego.
Ponieważ Laugier nie spieszył się z opublikowaniem wyników
swych badań, pierwszą analizę żelaza, nazwanego później
meteorytem Brahin, opublikował w 1822 roku Jędrzej
Śniadecki. Odnotował on różnicę między pierwszym okazem,
który był rozgrzewany i prze-kuwany przez kowali, a drugim,
który pozostał nie naruszony, i do badań wykorzystał ten
drugi. Określił ciężar właściwy na 5,098-6,2082 g/cm3,
zależnie od zawartości oliwinu w badanych fragmentach, a
ciężar właściwy samego oliwinu na 3,074 g/cm3.
Stwierdził, że żelazo jest miękkie i podatne na kucie na
zimno, a przepiłowana powierzchnia - bardzo biała i
błyszcząca. Odnotował również występowanie w tym meteorycie
takich minerałów, jak siarczek żelaza, oliwin, i chromit.
Pod koniec XIX wieku
kilkanaście kilometrów na zachód od dwóch pierwszych
znalezisk i 2-3 km na wschód od wsi Kruki został znaleziony
taki sam pallasyt, o masie 182 kg, który trafił w 1911 roku
do kolekcji Uniwersytetu Kijowskiego. W naszym stuleciu
znajdowano kolejne okazy. Jeden z nich, wydobyty z
głębokości około metra podczas kopania studni, zasilił w
1924 roku kolekcję Akademii Nauk ZSRR. Ma masę ponad 66 kg.
Następne dwa meteoryty, znalezione pod koniec lat
trzydziestych, trafiły do zbiorów Białoruskiej Akademii
Nauk: okaz ważący 270 kg wykopany z głębokości 120 cm, pół
kilometra na południowy wschód od wsi Kruki, w chutorze
Zaczatje, i szesnastokilogramowa bryła, znaleziona 2 km na
wschód od wsi Kaporenka, na głębokości 40 cm.Obszar, na
którym znajdowane są pallasyty, jest wielkości 15 x 7 km. Na
większe meteoryty natrafiano koło wsi Kruki, na mniejsze zaś
w pobliżu wsi Kaporenka, można więc przypuszczać, że spadek
nastąpił z południowego wschodu na północny zachód. Ponieważ
mimo wilgotnej okolicy meteoryty są dobrze zachowane, uważa
się, że znalazły się na Ziemi stosunkowo niedawno.
KMaG:
2280,0 sc, 153,7 s, 39,6 sc; KSoK: 644,5 sc, 98,5 sc;
MZPAN: 642 sc; AKiW: 316 sc;
AZGR: 237,9 fs, 164,7 fs;
OAUJ: 171,5
sc; MStP: 82,9 ep, 60,9 f, 20,9 sc; ASPF: 67,8
s; JAB: 60,0 s; JanW: 55,0 s, 1,48 f; MCiD:
55 s; MGUJ: 42,7 sc; JŁuW: 39,6 s;
RKoW: 34,0 s; WWoG:
27,5 s; MWGUW: 21,5 sc; Zea: 19,8 s; JP:
18,2 ep; RITc: 18,0 s; KMoW: 17,5 ep; TŚcK:
16,7 s, 0,9 f; GMik: 15,0 sc, 2,3 f; OPiOA:
14,6 sc; JPłB: 12,5 s; MPaJ: 11,4 sc; AJNH:
9,9 s; WSZ: 8,5 s; ToGa: 7,2 sc;
RZdS:
6,7
s,
3,2
f; JStM:
4,6 s; MMuK: 4,42 s; SKoZ: 4,30 s; KZT:
4,0 f+f; JBaZ: 2,7 s; JJDL: 2,56 s; BDąT:
0,2 f.
Brenham, Kansas, USA, 37° 36’ N,
99° 12’ W. Gdy w początkach lat osiemdziesiątych XIX wieku
zaczęto uprawiać ziemię w zachodniej części stanu Kansas,
farmerzy natrafiali na ciężkie, czarne kamienie, które w tym
pozbawionym kamieni terenie były często przydatne. W 1885 r.
na gospodarstwie koło Brenham osiedliło się młode małżeństwo
Frank i Eliza Kimberly. Eliza od razu zwróciła uwagę na
podobieństwo czarnych kamieni znajdowanych na ich farmie do
meteorytu, który widziała w dzieciństwie w muzeum. Mimo kpin
sąsiadów i docinków ze strony męża zbierała wszystkie
napotykane kamienie. Znaleziono 20 brył o łącznej wadze ok.
900 kg.; poszczególne okazy ważyły od 28 g do 211 kg
Próbowała zainteresować nimi naukowców, ale bez rezultatu.
Wreszcie, gdy po spadku meteorytu Farmington w 1890 r.
zainteresowanie meteorytami wzrosło, naukowcy z Uniwersytetu
stanu Kansas zainteresowali się kamieniami i potwierdzili,
że to meteoryty. Zakupili połowę zebranych okazów, co
pozwoliło powiększyć farmę o nowe tereny, gdzie również były
meteoryty. W 1892 r. znaleziono wiele małych okazów,
przeważnie ważących mniej niż 450 g. Zainteresowanie
meteorytami jednak powoli spadło i gdy w połowie lat
dwudziestych pojawił się na farmie Nininger, mógł nabyć
jeszcze wiele okazów. Usłyszał wtedy, że wiele fragmentów
znaleziono wokół bawolego błota. W tym okrągłym, płytkim
zagłębieniu wilgoć utrzymywała się znacznie dłużej niż poza
nim. Na jego obrzeżu Nininger znalazł fragmenty częściowo
lub całkowicie utlenione (meteorody). Dziś to zagłębienie
nosi nazwę, Haviland Crater. W 1947 r, w odległości
kilometra od krateru znaleziono bryłę 336 kg. Kolejnych 5
brył, w sumie 700 kg. znaleziono wykrywaczem na głębokości
ok. pół metra; potem na głębokości ponad półtora metra bryłę
450 kg. Niektóre znajdowane okazy były czysto żelazne lub z
niewielkimi tylko wtrąceniami oliwinu. Jesienią 2005 roku
Steve Arnold znalazł, przy pomocy specjalnie skonstruowanego
wykrywacza, orientowany okaz ważący prawie 750 kg i wiele
mniejszych. Dalsze okazy znalazł także Don Stimpson, który
kupił farmę Kimberly i systematycznie ją przeszukuje.
AZGR: 650,0 fs, 322,0 fs;
MMWr:
148,8 s, 1,6 fp; MGPAN: 63,10 ep; KMaG: 39,7
s; MGZPŚ: 29,6 s, 10,3 s; TŚcK:
25,3
s,
0,202 f; AKiW:
24,5
sc;
OPiOA: 20,65 s;
JanW: 13,4 s; MWGUW: 11,2 s; WSZ: 9,3 sc;
GMGS: 6,8 sc; MPPF: 5,3 ep; TZwW: 3,1
f;
RZdS:
2,8
s; MKoL:
2,0
s; JStM: 1,8 s; KSzS: 0,95
f+f; HGwL: 0,06 f.
Esquel, Argentyna, 42° 54’ S, 71°
20’ W. W 1951 znaleziono meteoryt zakopany w ziemi. Katalog
podaje wagę 1500 kg. ale Robert A. Haag, który kupił
meteoryt od znalazcy, podaje wagę tylko 571 kg. Kilka lat
temu w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie pojawił się młody,
postawny, długowłosy mężczyzna taszcząc walizę pełną
meteorytów. Zaproponował wymianę na Łowicz. Odtąd Muzeum ma
najpiękniejszy pallasyt w Polsce: płytę o wymiarach 343x273
mm.
MZPAN:
3730 sc; OPiOA: 95,0 s; PWDT: 41,0 s; KMaG:
14,0 s; MKGW: 7,8 s; MWGUW: 7,8 s; MCiD:
7,3 s; MMuK: 4,5 sc; MEPZG: 3,5 s; JAB:
3,1 s; SKoZ: 1,45 s; JBaZ:
0,4 s; TP!W:
0,15 f.
Finmarken, Norwegia, 70° N, 24°
E. W 1902 r. znaleziono bryłę ok. 77,5 kg.
MGPAN:
5,29 f, 0,51 f.
Glorieta
Mountain, Nowy Meksyk, USA,
35° 36’ N, 105° 48’ W. W 1884 r. w dzikim i górzystym
hrabstwie Santa Fe niejaki Charles Sponsler znalazł na
skalnej półce, jakąś milę od stacji pocztowej Glorieta, trzy
meteoryty ważące 67, 52 i 24 kg. Dr G.F. Kunz, mineralog z
Nowego Jorku i rzeczoznawca kamieni szlachetnych,
stwierdził, że są to syderyty, ale szczególnie
zainteresowały go małe, jubilerskiej jakości wtrącenia
oliwinu w największym okazie “około 10 centymetrów
kwadratowych... o barwie w niektórych przypadkach brązowawo
złotej albo intensywnie żółtej, równie liczne jak w żelazie
Pallasa.”
Glorietą zainteresował się także Harvey Nininger publikując
pracę na temat tego meteorytu w tym samym czasopiśmie
pięćdziesiąt pięć lat później. “Od 1926 roku”, pisał,
“zachęcałem mieszkańców okolic Gloriety do rozglądania się
za meteorytami.” Sam prowadził tam poszukiwania w 1937 i
1938 roku i nabył “jeszcze kilka brył zdradzających oznaki
fragmentacji w powietrzu”. Przypuszczał, że podobnie jak
Brenham, meteoryt Glorieta był częściowo meteorytem żelaznym
a częściowo pallasytem, i że “części bogate w kruche oliwiny
zaginęły, a jedna z większych metalowych części ... była
źródłem brył znalezionych przez Kunza.” Niemal wszystkie
znajdowane okazy Gloriety były żelazne. Większą bryłę
pallasytu (20,2 kg) znalazł dopiero w 2000 r. Steven Schoner
przeszukujący od 15 lat teren spadku wykrywaczem metalu.
ASPF:
59,5 cs; KMAG: 19,8 cs.
Huckitta, Australia, 22° 22’ S,
135° 46’ E. W 1924 r. H. Basedow znalazł fragment 1084 g na
Burt Plains koło Alice Springs. W lipcu 1937 r. w Huckitta
znaleziono główną masę 1411,5 kg otoczoną ponad 900 kg rdzy.
JanW:
224,4 sc, 73,4 ep, 33,3 sc, 2,8 ep; MGPIG: 173,5 ep;
KMaG: 59,6 sc; MCiD: 59 fs; WWoG: 46,8 f;
JAB: 38,6 f, 0,3 f; KTKUB: 22,2 sc;
RKoW:
18,9 s; JBaZ: 0,57 s; AJNH: 14,3 s; JPłB: 13,5 s;
JŁuW: 13,1 sc; KSzS: 13,0 sc; ToGa: 11,6
s; RZdS:
10,8
sc;
Zea: 8,5 sc; GMik: 8,3 s; TŚcK: 7,5
sc; MWGUW: 7,4 s; JSzW: 7,3 s; RITc:
7,3 s; SKoZ: 7,0 sc; MPaJ: 6,1 s; MPPF:
5,7 f; WSZ: 4,34 ep, 3,12 sc; HGwL: 3,6 f;
KMoW: 2,6 s; KZT: 1,5 s; JStM: 1,17 s.
Imilac, Chile, 24° 12’ S, 68° 48’
W. Od 1822 r. znajdowane są liczne bryły do 200 kg. wagi w
dolinie na SW od Imilac, na pustyni Atacama. Znajdował je
m.in. Ignacy Domeyko i jeden okaz, 22,6 kg. podarował
krakowskiej Akademii Umiejętności. Znajdował je też Haag.
Większość dużych okazów była wysoko na zboczach stromego
wzgórza. Znaleziono też krater, wokół którego w promieniu
kilometra rozrzucone były odłamki meteorytu.
MGPAN:
22600,0 cs, 138,15 cs, 49,87 cs, 13,68 cs, 2,96 cs; MMWr:
84,0 pc, 40,0 pc, 4,0 cs, MZPAN: 52 cs;
AZGR: 46,4 s;
MGUJ:
34,5 cs, 23,0 cs; KMaG: 30,0 s, 12,3 cs, 3,3 cs;
JAB: 21,1 cs, 3,1 cs, 2,0 cs, 2,0 cs; MMKF: 20,2
s; WWoG: 14,3 cs; SKoZ: 12,7 cs; MKGW:
12,1 cs; MGPIG: 11,9 cs; OPiOA: 11,38 cs,
3,3 cs; MWGUW: 10,1 s; KSoK: 8,4 cs; KRzL:
7,0 cs; JStM: 6,2 cs; MŚcG: 4,9 ep; TŚcK:
4,2 hs; AJNH: 3,7 wcs; AKoW: 3,5 sc; MCiD:
2,92 s; PŻoW: 2,86 s; HGwL: 2,6 cs, 2,3 f;
WSZ: 2,45 cs; RITc: 2,3 hs; KZT: 2,2 s;
MEPZG: 2,1 cs; KMoW: 2,0 wcs; MStP: 1,9 ep;
KTKUB: 1,7 cs; JPłB: 1,6 cs; JBaZ:
1,53
s; GMik: 1,2 cs; JŁuW: 1,1 cs; AKKC:
0,9 cs; JWoK: 0,9 cs; MPaJ: 0,9 cs; TZwW:
0,9 cs; RZdS:
0,818
cs; PiOAG: 0,7 cs; PSoO: 0,6 cs; ZNoL:
0,5 cs.
Krasnojarsk (Żelazo Pallasa),
Rosja, 54° 54’ N, 91° 48’ E. W 1749 r. 688 kg. bryłę żelaza
nadziewanego zielonkawymi kryształami, znalazł między
rzekami Ubej i Sissim, 250 km. od Krasnojarska, kowal
Miedwiediew, u którego ponad 20 lat później zauważył ją
Pallas i przewiózł do Petersburga. Odtąd stała się znana
jako żelazo Pallasa. Thomson trawił to żelazo kwasem
azotowym i pierwszy uzyskał figury Widmanstättena.
MGPAN:
162,72 s, 34,65 f, 32,33 f; MMWr: 148,55 s, 23,2 f,
19,5 f, 16,0 f, 12,7 f, 8,46 fp; MZPAN: 40,5 f;
MGZPŚ: 39,5 f; MGUJ: 5,2 f.
Marjalahti, Rosja, 61° 30’ N,
30° 30’ E. Po ukazaniu się w czerwcu 1902 r. wieczorem
jasnego meteoru i detonacjach widziano, jak spadł kamień
ważący ok. 45 kg i rozbił się na kawałki.
KMaG:
12,5 sc.
Pallasovka, Rosja, 49° 52’ N,
46°
36’ E. W lipcu 1990 r., 27,5 km od miasta Pallasowka,
na brzegu sztucznego zbiornika wodnego, N. F. Charitonow znalazł bryłę
198 kg. A. E. Milanowski przekazał fragment 9336 g do
Instytutu Wiernadzkiego w Moskwie. Bryła jest pokryta rdzawą
skorupą z regmagliptami i zawiera mniej więcej równe części
oliwinu i metalu. Sklasyfikowana jako pallasyt głównej
grupy. Metal zawiera średnio 13,1% niklu wagowo. Prócz
oliwinu i metalu występuje troilit, schreibersyt i chromit.
Ciekawe, że nazwa miejscowości pochodzi od nazwiska Petera
Pallasa, od którego wywodzi się nazwa tej grupy meteorytów.
RKoW: 11,2 s.
Pavlodar, Rosja, 51° 10’ N, 77°
20’ E. W 1885 r., koło wsi Jamyszewa, znaleziono bryłę 4,5
kg. Połowę kupił Siemaszko; teraz jest w Chicago.
MWGUW:
17,5 s. (z kolekcji Siemaszki)
Quijingue, Brazylia, 10° 45’ S,
39° 13’ W. W 1984 r. farmer kopiący doły, by sadzić drzewa,
znalazł na głębokości 1 m bryłę ważącą 59 kg. Syn farmera
dał ją górnikowi, Aparecido Crespi, który rozpoznał, że to
meteoryt. Zawiera 7,5% niklu w metalu.
KMaG:
31,25 s; JanW: 16,0 s; RITc: 1,88 s; KZT:
1,83 s; JPłB: 0,26 s; KTKUB: 0,16 s.
Seymchan, Rosja, 62° 54’ N, 152°
26’ E. W 1967 r., w łożysku strumienia wpadającego do rzeki
Hekandue, znaleziono bryłę żelaza ważącą 272,3 kg, a później
drugą, 50 kg. Podane współrzędne dotyczą miasta Sejmczan.
Stwierdzono, że strukturalnie jest to oktaedryt
gruboziarnisty. Zawiera 9,2 % niklu w metalu. Pierwotnie
zaliczono go do typu chemicznego IIE, ale po kilku latach,
ze względu na zbyt małą zawartość irydu, uznano, że jest on
anomalny chemicznie. W ostatnich latach poszukiwania
doprowadziły do znalezienia wielu nowych okazów, z których
część miała strukturę pallasytu. Stwierdzono wtedy, że
zawartość pierwiastków śladowych uzasadnia zaliczenie tego
meteorytu do pallasytów głównej grupy (PMG). Strukturalnie
jest bardzo podobny do pallasytu Glorieta Mountain.
MKoL:
270,0
fs;
JanW:
213,0 cs, 161,0 s; AZGR: 199,0 fs;
WSZ: 32,5 sc; TŚcK: 6,9 sc;
KTKUB: 4,6 cs; JPłB: 4,4 cs;
RZdS:
2,7
s.
Springwater, Kanada, 52° 0’ N,
108° 18’ W. W 1931 roku, koło Springwater, 100 mil na zachód
od Saskatoon, znaleziono trzy bryły: 38,5 kg, 18,6 kg i 10,4
kg.
KMaG:
28,20 s.
|
