I.M.C.A.
International Meteorite Collectors Association
Polski Serwis Meteorytów

Spostrzeżenia IMCA  – październik 2006
O kolekcjonerach, kolekcjach i typach kolekcji meteorytów

Norbert Classen
tłum. Andrzej S. Pilski
(tekst ze strony http://www.meteorite-times.com)

“Trudno znaleźć obiekt pod słońcem, czy to zrobiony przez człowieka czy przez przyrodę, którego nie można by dziś sprzedać, jeśli rozejrzy się za nabywcą. W każdej społeczności jest pełno kolekcjonerów. Kolekcjonują wszystko. Ptasie pióra, zęby i szpony zwierząt, grzechotki grzechotników, liście i nasiona drzew – wszystko może być dla kogoś skarbem.”

Harvey H. Nininger (1887-1986)

            Każdy antropolog byłby podobnego zdania co Harvey Harlow Nininger, ojciec kolekcjonerstwa meteorytów i pierwszy na świecie zawodowy poszukiwacz i dealer meteorytów oraz popularyzator wiedzy o nich. Źródłem wszelkiego kolekcjonerstwa są niewątpliwie pradawne instynkty, czy popędy zakorzenione w naszych genach – co jest prawdą w przypadku przynajmniej większości męskich osobników naszego gatunku. Kolekcjonowanie wydaje się być ściśle związane z myślistwem i zbieractwem, a więc przynoszeniem do domu trofeów jako dowodu naszych osiągnięć i możliwości. Ale jak zobaczymy, może być także czymś więcej.

Niektórzy ludzie kolekcjonują książki, inni zbierają monety, znaczki, kartki pocztowe, skamieniałości, owady, dzieła sztuki, dawne przedmioty i wyroby, czy amunicję artyleryjską. Wymień jakiś obiekt, a wymienisz przedmiot kolekcjonowania. To samo dotyczy meteorytów i  – jak wykażę poniżej – meteoryty można uznać za najbardziej warte kolekcjonowania. Zajmijmy się jednak najpierw kolekcjonerami, ponieważ są różne typy kolekcjonerów, którzy podchodzą do swego hobby w różny sposób. 

Kolekcjonerzy typów i typy kolekcjonerów

Nowi kolekcjonerzy meteorytów rekrutują się często z pokrewnych dziedzin, takich jak astronomia, nauka i przyroda. Szczególnie ci ostatni są często doświadczonymi kolekcjonerami na przykład skał i minerałów. Rzadko ograniczają się oni do jednej dziedziny, więc zwykle włączają do swych zbiorów obiekty związane z meteorytami, takie jak tektyty i impaktyty, a meteoryty często stają się jeszcze jedną częścią ich większych zbiorów.

Są dwie pokrewne kategorie kolekcjonerów i kolekcjonerzy obiektów przyrodniczych także często należą do jednego, a może nawet obu następujących typów: kolekcjoner systematyczny i kolekcjoner naukowy. Kolekcjoner systematyczny nie ma nigdy kompletnego zbioru, to znaczy zawsze próbuje skompletować pewien zestaw danych typów i praktycznie nie ma granicy dla tych najbardziej satysfakcjonujących starań. Początkujący może zacząć od prostego zestawu, w którym każdy okaz reprezentuje jeden z głównych typów meteorytów: kamienny, żelazno-kamienny i żelazny. Zaawansowany kolekcjoner systematyczny może próbować dodawać próbki każdej grupy i podgrupy klasyfikacyjnej, np. mieć w kolekcji próbki każdego typu chondrytu węglistego CI, CM, CV, CK, CO, CR, CH i CB. Oczywiście to samo dotyczy różnych grup wszystkich innych klas, chondrytów, achondrytów, żelaznych czy żelazno-kamiennych.

Jeśli taki cel nie jest dość ambitny, kolekcjoner może nawet próbować zdobyć próbki oryginalnych prototypowych okazów z każdej grupy, jak Ivuna dla typu CI, Mighei dla typu CM, Vigarano dla typu CV, itd. W tym przypadku kolekcjoner systematyczny czy kolekcjoner typów staje się zaawansowanym kolekcjonerem prototypowych okazów i tylko bardzo nielicznym kolekcjonerom udaje się zbudować mniej lub bardziej kompletny zbiór prototypowych okazów, zwłaszcza że te okazy zwykle trudno znaleźć, a inni kolekcjonerzy – tacy jak kolekcjonerzy historycznych okazów, których przedstawię później – także rywalizują o te ultra-rzadkie okazy z rodowodem.

Z drugiej strony kolekcjoner wyłącznie naukowy nie musi martwić się o historyczne okazy z rodowodem, ponieważ jakikolwiek meteoryt danego typu czy klasy będzie równie dobry, jeśli tylko spełnia jego potrzeby, to znaczy pustynne znalezisko jest dla niego równie interesujące jak obserwowany spadek, jeśli należy do właściwego typu i jeśli jest dostatecznie świeże. Dzięki temu kolekcjonowanie jest łatwiejsze i tańsze, ale z drugiej strony kolekcjonerzy naukowi wydają sporo na płytki cienkie meteorytów, mikroskopy i sprzęt, a także na wszelkie rodzaje związanej z tematem naukowej literatury.

Ten rodzaj podejścia może być satysfakcjonujący, jeśli ktoś jest typem naukowca, a znam nie tylko jednego kolekcjonera naukowego, który stał się kompetentnym meteorytykiem, który klasyfikuje nowe meteoryty i uczestniczy obecnie w badaniach naukowych. Ponieważ meteorytyka jest w większości nową ziemią, jest mnóstwo do zbadania i mnóstwo nowych rzeczy do odkrycia. Co roku odkrywa się i opisuje nowe typy meteorytów i jeśli ktoś jest właściwą osobą, może rzeczywiście uczestniczyć w badaniu naszego Układu Słonecznego i świata poza nim. To jest to, co nazywam szlachetnym wyzwaniem. 

Podejście historyczne i tematyczne

Są dwa inne pokrewne typy kolekcjonerów: kolekcjonerzy tematyczni i kolekcjonerzy historycznych spadków i znalezisk meteorytów. Ten drugi typ jest obecnie dość rozpowszechniony i jest to po części uboczny efekt widocznego zalewu meteorytowego rynku przez liczne pustynne znaleziska z Omanu, Sahary, a zwłaszcza z NWA, czyli z marokańskich bazarów. Ceny meteorytów nawet najrzadszych typów spadły znacznie w ciągu ostatnich kilku lat, ale wielu długoletnich kolekcjonerów, zamiast ucieszyć się z tej wyjątkowej okazji, zrobiło w tył zwrot – często by chronić swe inwestycje – i wybrało bardziej historyczne podejście do kolekcjonowania.

Podaż historycznych okazów ze starych obserwowanych spadków, a zwłaszcza meteorytów ze starymi, ręcznie pisanymi etykietkami z muzeów i wymalowanymi na nich numerami katalogowymi muzeów, jest bardzo ograniczona, ponieważ większość muzeów zaprzestała wymian nowych znalezisk i spadków za ich historyczne, nieodtwarzalne zbiory. Tak więc historyczne okazy z rodowodem, to nie tylko dobra inwestycja, ale także trudno je zdobyć – coś, co zawsze pobudza zainteresowanie każdego kolekcjonera, a szczególnie tego, który generalnie interesuje się historycznymi okazami. Te okazy mogą być jednak interesujące także dla pokrewnego typu kolekcjonera, którego chciałbym przedstawić niżej.

Kolekcjoner tematyczny, to dość szczególny typ i takie są też jego zainteresowania. Niektórzy kolekcjonerzy tematyczni koncentrują się na spadkach i znaleziskach meteorytów z ich kraju lub stanu; np. kolekcjoner niemieckich meteorytów stara się zdobyć próbkę każdego niemieckiego spadku i znaleziska, co jest celem ambitnym i niemal niemożliwym do zrealizowania. Inni starają się zdobyć każdy meteoryt określonego typu; na przykład meteoryty księżycowe czy marsjańskie. Wspomniany wyżej kolekcjoner typowych meteorytów, jest też rodzajem kolekcjonera tematycznego, per se.

Są kolekcjonerzy tematyczni wszelkich rodzajów i są pewne pokrewne typy kolekcjonerów, jak esteta, który może kolekcjonować piękne, całkowite okazy meteorytów kamiennych, w tym orientowane, pełne przekroje pięknie wytrawionych meteorytów żelaznych, albo wspaniałe okazy pallasytów. Innym podtypem jest kolekcjoner osobliwości, który szuka meteorytów z pewnymi historiami, takimi jak tak zwane “kamienie - młoty”, czyli meteoryty, które uderzyły w budynki, domy, samochody, skrzynki pocztowe, zwierzęta i ludzi. W każdym przypadku znajdujemy podobną cechę, jak w przypadku kolekcjonerów systematycznych i tematycznych: wszyscy oni dążą do kompletności i chcą mieć próbki każdego bez wyjątku “kamienia - młota”, każdego  znaleziska i spadku meteorytu z Indii, każdego pallasytu itd. 

Łowcy skarbów i trofeów

Obraz nie byłby pełny bez wymienienia jeszcze dwóch typów kolekcjonerów – tych, którzy nie siedzą w domu ciesząc się zbiorami i zdobywają meteoryty przez internet, eBay, czy na rozmaitych targach meteorytów i minerałów: prawdziwych łowców meteorytów, którzy jeżdżą po świecie polując na świeże, obserwowane spadki i przeczesują rozległe pustynie w poszukiwaniu nowych rzadkich i bardziej pospolitych znalezisk.

Są dwa podstawowe typy łowców meteorytów: łowcy skarbów i łowcy trofeów. Jedni i drudzy niekoniecznie muszą szukać wyłącznie meteorytów – jest paru poszukiwaczy, którzy zaczynali od szukania złota, skamieniałości, czy artefaktów. Jest jednak zasadnicza różnica między nimi: prawdziwego łowcę skarbów pasjonuje przede wszystkim szukanie i znajdowanie meteorytów – posiadanie i własność mają dla niego drugorzędne znaczenie. Tacy poszukiwacze często nawet nie mają prawdziwej kolekcji meteorytów, ale tylko skład swych znalezisk, dzięki czemu są cenionymi dealerami i dostawcami nowych spadków i znalezisk dla naukowców i kolekcjonerów.

Łowca trofeów, to co innego; wyrusza on, by trofea przynieść do domu i nie jest typem dealera. Czasem nawet trudno przekonać prawdziwego łowcę trofeów, by odciął próbki do sklasyfikowania nie mówiąc już o podzieleniu się zdobyczą z kolekcjonerami. Nie jest to typ, z którym łatwo się dogadać, jeśli akurat znalazł nowy rzadki typ meteorytu, który koniecznie potrzebujesz do zapełnienia luki w twych zbiorach. 

Wiele typów kolekcjonerów, jedna namiętność

Może być trudno uświadomić sobie, jakim typem kolekcjonera się jest, szczególnie jeśli ktoś dopiero zaczyna kolekcjonować meteoryty. Granice są w rzeczywistości dość płynne i zwykle w każdym z nas są ślady tego czy innego typu. Ja na przykład jestem kolekcjonerem przyrodniczym i naukowym, ale ponieważ dziedzina meteorytyki jest tak rozległa, w końcu koncentrowałem się coraz bardziej na zdyferencjowanych achondrytach, a w szczególności na skałach z Księżyca i z Marsa. Stałem się więc kolekcjonerem tematycznym, chociaż podejście naukowe jest wciąż najważniejsze dla mnie i moich wysiłków. Wielu długoletnich kolekcjonerów mówi o podobnym rozwoju i jest to naturalne, ponieważ prawdziwe kolekcjonowanie jest procesem ewolucyjnym.

Ktoś może także powiedzieć, że zapomniałem o kolekcjonerach płytek cienkich, mikro- i makro-okazów itd., ale to są tylko określenia technicznego, a więc wtórnego podejścia do samego kolekcjonowania. To, na co chciałem zwrócić uwagę, to że są różne typy kolekcjonerów, o różnej mentalności i wykształceniu wyznaczającym, albo przynajmniej sugerującym określone podejście do kolekcjonowania meteorytów. Poza tym chciałem pokazać, że meteoryty mają właśnie to wszystko, czyli mogą spełnić każde bez wyjątku marzenie kolekcjonera:

Jeśli interesuje ciebie przyroda, to trudno znaleźć inną dziedzinę, która jest tak fascynująca i najbardziej podstawowa; a jeśli jesteś naukowcem i badaczem, szybko zauważysz, że zarezerwowałeś miejsce w pierwszym rzędzie najnowszych i interdyscyplinarnych badań. Systematyczni i tematyczni kolekcjonerzy będą zdumieni, jakie wyzwania i możliwości czekają na nich na tym rozległym polu, a kolekcjonerzy historycznych okazów będą usatysfakcjonowani starymi etykietkami, publikacjami i próbkami. Esteci mogą dogodzić sobie najnowszym znaleziskiem pallasytu, a kolekcjonerzy osobliwości mogą dodać fragment najnowszego „młota”. Nawet łowcy skarbów i trofeów znajdą dogodne miejsce w naszej społeczności, a najlepsze jest to, że kolekcjonowanie meteorytów oferuje kawałek każdego bez wyjątku aspektu. Meteoryty są najbardziej warte kolekcjonowania, ponieważ mają coś do zaoferowania każdemu z nas: pasję, która łączy nas wszystkich z historią Układu Słonecznego – naszą własną historią – i z badaniem innych globów i wszechświata – naszą przyszłością. Sięgnij po nie!

Zapraszamy na stronę: http://www.imca.cc